Türkiye’deki polimer piyasası nasıl yapılanmıştır?

2023 yılı ortaları itibariyle Türkiye ekonomisi

Türk Standartları Enstitüsünün rakamlarına göre 2023 yılı II. çeyreği itibariyle ülkede Gayrisafi Milli Hâsıla oranında % 3.8 oranında bir artış gözlemlendi. Böylece, I. çeyreğin olumlu ivmesi (+3,9%) devam etti ve sonuçlar beklentilerin üzerine çıkmış oldu: Bloomberg'de sadece % 3,1'lik bir artış öngörülürken, Trading Economics'te % 3,5'lik bir artış olabileceği ifade edilmektedir.

II. Çeyrek sonu verilerine göre rakamlar ve unsurlar

• Sanayi sektöründe yıllık bazda % 2.6 oranında bir daralma meydana gelmiştir. Tarım üretimde üretim oranı % 1.2 oranında artmıştır.
• Ülke ihracatında % 9 azalma, ithalatta ise % 20.3 oranında artış meydana geldi.
• Belirli bir ivmede seyreden işsizlik oranı % 9.7 seviyelerine geriledi. Bu gösterge ilk çeyrek itibariyle % 9.9 sevilerini gösterirken 2022 yılı sonu rakamları % 10.4 olarak kayda geçti.
• Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası enflasyonla mücadele amacıyla faiz oranlarını % 8.5 oranından % 15 seviyelerine getirdi.
• Enflasyon oranı baz etkisi ile sene başında düşüşe geçerek haziran ayında yıllık % 38.21 olarak ölçüldü ve son 1.5 yılın en düşük seviyesi gözlemlendi.
• Tüketici harcamaları % 15.6 seviyelerine yükseldi

2023 yılının ilk yarısında polimer hammaddesi ithalatı

Türk sanayisi, ilerleyen üretim sürecinde yabancı petrokimya ürünlerinin ithalatına ciddi manada bağımlıdır. Türk Plastik Sanayicileri Araştırma Geliştirme ve Eğitim Vakfı (PAGEV) verilerine göre plastik endüstrisindeki üretim için hammadde ihracatı 2022 yılı sonu itibariyle % 85 seviyelerine ulaşmıştır.

ChemOrbis tarafında açıklanan verilere göre 2023 yılının ilk yarısında Türkiye’nin polimer ithalatı 3.1 milyon ton azalarak 2022 yılının aynı dönemine göre % 1 biz azalmaya tekabül etmektedir.

ChemOrbis tedarik zincirlerinin sorunların aşılarak pandemi öncesi seviyelerine ulaştığının altını çizmektedir. İyi yönde seyreden bu gelişmeler dahi ülkede seyrede yüksek enflasyon ve iç piyasada ciddi bir talep artışının olmaması nedeniyle ithalat oranında artışa imkan vermedi. 

Bu bağlamda Türkiye’de Polipropilen (PP) ithalat oranı son üç yılın en düşük seviyelerine gerilemiştir. Ülkeye giriş yapan Homopolimer Polipropilen (PPH) yaklaşık 1 Milyon ton civarında gerçekleşmiş, bu ise 2022 yılı rakamlarıyla karşılaştırıldığında % 7.9 oranında bir azalmaya tekabül etmektedir. Bu rakamın 395 bin tonu Suudi Arabistan’dan, 168 bin tonu Rusya Federasyonundan ve 113 bin tonu Güney Kore’den ithal edilmiştir. Türkiye’deki talep sahipleri 213 bin ton Polipropilen kopolimer (PPC) alımı yapmışlar (% 5.7 oranında daha az) bu ise 2020 yılından bu yana yılın ilk yarısı rakamlarındaki en düşük seviyeyi göstermektedir. Bu ürünler için bir numaralı tedarikçi 59 bin ton ile Suudi Arabistan, sonrasında 36 bin ton ile Güney Kore ve 26 bin ton ile İspanya gelmektedir. 

Polietilen İthalat miktarında artış gözlemlenmiştir. Ülkeye 177 bin ton oranında Alçak Yoğunluklu Polietilen (LDPE) girişi gerçekleşmiş olup bu da 2022 yılının ilk yarısına oranla % 4 oranında bir büyümeye işaret etmektedir. Suudi Arabistan burada liderliği elinde bulundurarak tutmuş ve 28 bin ton malzeme tedarikinde bulunmuştur. Bunun haricinde 18 bin ton Azerbaycan’dan ve 17 bin ton da ABD’den alım yapılmıştır. Yüksek Yoğunluklu Polietilen (HDPE) alımı ise 599 bin ton olarak kayıtlara geçmiş olup bu rakam da % 16.5 oranında bir artışa işaret etmiştir. Bu segmentte en büyük payı İran almış olup ardından ise Suudi Arabistan ve Rusya Federasyonu gelmektedir. Ülke bazında ithalat rakamları 113 bin ton, 106 bin ton ve 74 bin ton olarak gerçekleşmiştir. Lineer Düşük Yoğunluklu Polietilen (LLDPE) alım miktarı neredeyse aynı seviyede seyrederek 362 bin ton olarak gerçekleşmiştir. Bu segmentte de Suudi Arabistan 122 bin ton, ardından ABD 99 bin ton ve İran 32 bin ton ürün tedarikinde bulunmuştur. Metallocene Düzgün Düşük Yoğunluklu Polietilen (mLLDPE) ithalatı % 1 oranında artarak 78 bin ton seviyelerine ulaşmıştır. Burada da ABD 25 bin ton, Rusya Federasyonu 22 bin ton ve Güney Kore de 5 bin ton ile listenin en başındaki tedarikçiler olarak yerini almıştır.

Türkiye’nin Polivinil klorür (PVC) ithalatı % 7.7 oranında artış göstermiştir. Bu ürünün en büyük tedarikçisi olarak 110 bin ton ile ABD ilk sırayı almış, 76 bin ton ile Mısır onu takip etmiş ve arkasından ise 42 bin ton ile Güney Kore yerini almıştır.

Polistren (PS) ithalatı ise son yılların en yüksek seviyesine ulaşmıştır. İthalat 80 bin tonu aşarak % 5’lik bir büyümeye tekabül etmiştir. Bu veri 2019’dan bu yana ilk 6 aylık dönemde en yüksek seviyeyi göstermektedir. Genleştirilmiş Polistiren Sert Köpük (EPS) ithalatı % 54.5 oranında artarak 17 bin ton olarak gerçekleşmiştir. Bu da 2018 sonrası en yüksek değeri teşkil etmektedir.  

Akrilonitril Bütadien Stiren (ABS) ithalatı % 20 oranında artarak 90 bin ton seviyelerine ulaşmıştır. Burada tedarikte üst seviyeleri Güney Kore, Tayvan ve Suudi Arabistan almıştır. İthalat rakamları sırasıyla 50 bin ton, 13 bin ton ve 8 bin ton olarak gerçekleşmiştir. 

Polietilen Tereftalat (PET) ithalatı önemli oranda azalmıştır. Şişe üretiminde kullanılan Polietilen Tereftalat (PET) 49 bin ton olarak gerçekleşmiştir. Bu ürünün tedarik sıralamasında Çin 32 bin ton, Malezya 6 bin ton ve Hindistan 3 bin ton olarak yerini almıştır. Tekstil alanında kullanılan Polietilen Tereftalat (PET) ithalatı % 54 oranında azalarak 41 bin ton olarak gerçekleşmiştir. Tekstil sahasındaki tedarikte aslan payını 23 bin ton ile Çin almıştır. Sonrasında 9 bin ton ile Malezya ve 2 bin ton Güney Kore’den alım yapılmaktadır.

Ülke içerisindeki petrokimya üretimi

Petkim, Türkiye'nin geniş ürün yelpazesi üreten tek entegre petrokimya şirketidir. Petkim fabrikaları özellikle etilen, polimerler, aromatikler ve fiber elyaf üretmektedir. 2023'ün ilk yarısında PETKİM'in yerel piyasaya tedarikleri, ülkenin petrokimya hammadde ihtiyacının sadece % 9'unu karşıladı. Petkim’ in 2022 yılı Pazar payı % 12 idi.

Yılın ilk yarısında PETKİM fabrikaları 1,208 milyon ton malzeme üretimi gerçekleştirmiştir. Bu miktar 2022'nin aynı dönemine göre % 9,4 oranında düşüktür. PETKİM raporunda ilk yarıyılda yaşanan bu durumun nedeni olarak tüm petrokimya hammadde gruplarındaki talep yetersizliği ve fiyat düşüşü olarak ifade edilmiştir. Şirket ocak- haziran dönemimde üretim kapasitesinin % 71’ini kullanmıştır.

Önümüzdeki yıllarda Türkiye petrokimya sanayiinin imalat hacmi artacaktır. 2024 yılında SASA Polyester Sanayi (SASA) yıllık 1,5 milyon ton kapasiteyle tereftalik asit (TFA) üretimini başlatmayı planlamaktadır. Teraftalik asit PET plastik üretiminde kullanılan bir malzemedir. Ayrıca, SASA 2026 yılında yıllık 1 milyon ton propilen üretme kapasitesine sahip olan propan dehidrasyon tesisini devreye almayı planlamaktadır.

Plastik malzemeden nihai ürün üretimi

Plastik üretimi Türkiye Sanayisinin önemli sahalarından biridir. 2018'den itibaren yıllık ortalama büyüme oranını % 5 olarak kabul edersek, 2022 sonu itibariyle plastik sanayinin üreticileri 10,5 milyon ton gibi rekor seviyede ürün üretimi gerçekleştirmiştir. (+% 5 2021'e göre). Bu üretimin değeri 44,2 milyar dolar oldu, bu da bir önceki yıla göre % 8'lik bir artışı ifade etmektedir. PAGEV verilerine göre Türkiye Plastik Sanayi Avrupa’da 2. sırayı, dünyada ise 6. sırayı almaktadır.

Türkiye’de üretilen plastik malzemeler dış pazarlarda yüksek değerli malzemeler olarak satılmaktadır. Yerli üreticiler 2018-2022 arasında her yıl kapasiteyi ortalama % 9 oranında arttırmıştır. 2022 yılında 2,659 milyon ton plastik ürün, 7,834 milyar USD karşılığında ihraç edilmiştir (2021'e göre miktarsal olarak % 1 ve değerde % 10 artış kaydedildi.) İhracat yapılan ilk 5 ülke Irak, Almanya, İngiltere, İsrail ve İtalya

PAGEV'de, 8,5 milyon tonluk yerli tüketim için kullanılan plastik ürünlerin yaklaşık 4,2 milyon tonunun, otomotiv, ambalaj, inşaat ve elektronik gibi ihracat sektörleri aracılığıyla yarı mamul ve nihai ürünler şeklinde dolaylı olarak ihraç edildiği ifade etmektedir.

ZÜCDER (Züccaciyeciler Derneği) tarafından yapılan açıklamaya göre, 2022 yılında Türkiye plastikten yapılmış mutfak eşyası ve ev gereçlerini 664,1 milyon dolar değerinde yurtdışına ihraç etti. Bu ürünlerin ihracatında dünya sıralamasında 4. sıraya yükselmiştir. Mutfak ürünleri ve plastik ekipmanların ihracatı 2023 yılının ilk yarısı itibariyle 338.7 milyon dolar olarak gerçekleşti. Bu da 2022 yılının aynı dönemiyle karşılaştırdığımızda % 1,1 oranında bir artışı ifade etmektedir.

PAGEV beklentilerine göre, 2023 yılı sonunda plastik ürünlerinin üretimi % 2,5 artarak 10,8 milyon tona ulaşacak, ancak bu ürünlerin toplam değerinin % 11,1 azalarak 39,3 milyar dolara düşeceğini öngörülüyor. PAGEV uzmanları, üreticilerin karlılığını artırmak için yüksek katma değerli ürünlerin üretim payının arttırılması gerektiğini ifade ediyorlar. Sektörün bir diğer sorunu ise sınırlı finansman erişimidir. Bu da üretimin genişletilmesi ve operasyonel faaliyetler için olanakları daraltmaktadır.